คุณปู่ประจวบ นิตย์นรา เกิดเมื่อวันที่ 31 มีนาคม 2468 (ปีฉลู) ปัจจุบันอายุ 96 ปี เป็นคน อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี มีพี่น้องทั้งหมด 7 คน คุณปู่เป็นพี่ชายคนโต มีน้องชาย 4 คน และน้องสาว 2 คน ปัจจุบันคุณปู่เหลือน้องสาวอายุ 75 ปีอยู่เพียงคนเดียว ด้านการศึกษาคุณปู่เรียนจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 จากนั้นเข้ารับราชการเป็นครู คุณปู่แต่งงานกับคุณย่าเมื่อตอนอายุ 29 ปี กว่า 67 ปีในการครองคู่ของปู่และย่า ตั้งแต่เล็กจนโต ผู้เขียนที่มีสถานะเป็นหลานก็ยังเห็นปู่และย่าดูแลกันอย่างดี เรียกได้ว่ามีปู่ที่ไหน มีย่าที่นั่น เป็นแบบอย่างการใช้ชีวิตคู่และการเป็นคู่ชีวิตที่ดีให้กับลูกหลานเสมอมา 

     คุณปู่มีลูกทั้งหมด 4 คน เป็นลูกชาย 3 คน อายุ 66, 65, 64 ปีตามลำดับ และผู้หญิงอายุ 63 ปีเป็นน้องสาวหนึ่งเดียวในครอบครัว เพียงเวลาไม่นานตอนนี้คุณปู่กับคุณย่ามีหลานถึง 10 คน และเหลนอีก 3 คน ครอบครัวเราจึงค่อนข้างมีขนาดใหญ่ ปู่กับย่าเป็นเสมือนร่มโพธิ์ร่มไทรของครอบครัวที่ในทุก ๆ ปี ลูกหลานจะต้องกลับไปรวมตัวกันในโอกาสสำคัญ ๆ เช่น วันขึ้นปีใหม่ วันสงกรานต์ แต่ครั้งนี้เป็นโอกาสพิเศษ ซึ่งเป็นวันเกิดครบ 8 รอบของปู่ หรืออายุครบ 96 ปี บางครั้งเวลาที่ยาวนานอาจทำให้เราเคยชินกับสิ่งที่มีอยู่ หลงลืมเวลา หลงลืมเรื่องราวต่าง ๆ ไปบ้าง ณ ขณะที่สมาชิกในครอบครัวมารวมตัวกันเพื่อขอพรจากปู่และอวยพรปู่ให้มีสุขภาพแข็งแรงในวันเกิด ภาพที่ทุกคนรายล้อมกันเป็นกลุ่มด้วยใบหน้ายิ้มแย้ม บรรยากาศเต็มไปด้วยความสุข ทำให้ผู้เขียนนึกถึงเรื่องราวต่าง ๆ ที่ผ่านมา วิธีคิด การใช้ชีวิตที่ปู่เคยสอน....

      เมื่อตอนที่อายุยังน้อยคำสอนดูจะเป็นเรื่องที่เข้าใจยากไปเสียหน่อย เพราะไม่เคยเข้าใจถึง “แก่นแท้” เราเพียงแค่คิดว่ามีชีวิตก็ต้องใช้ให้สนุกในแบบที่ชอบ ตามประสาวัยรุ่นทั่วไป แต่พออายุมากขึ้นคำสอนเหล่านี้ก็ไม่ได้เป็นสิ่งที่เข้าใจยากนักหรือเป็นเรื่องที่ไกลตัว อีกทั้งยังสามารถทำควบคู่กับสิ่งที่ชอบได้เหมือนเดิม เพียงแต่สิ่งที่เปลี่ยนแปลงคือการทำทุกอย่างด้วยความ “พอดี” แน่นอนว่าคำสอนนี้เป็นแนวทางการใช้ชีวิตของลูกหลานหลาย ๆ คนด้วย 

      ด้านสุขภาพแม้ว่าจะมีโรคของผู้สูงอายุทั่วไป แต่คุณปู่ก็ยังแข็งแรงและช่วยเหลือตนเองได้ดี คุณปู่ชอบกินแกงเผ็ด แกงส้ม แกงใต้ต่าง ๆ ที่มีรสจัด ที่สำคัญอาหารทุกมื้อต้องมีผักและผลไม้เสมอ ทุกเย็นคุณปู่จะออกมาเดินเล่นในสวนเพื่อออกกำลังกาย หากลองถามถึงเคล็ดลับอายุยืนของคุณปู่ คุณปู่เล่าว่า ตนเองออกกำลังกายมาทั้งชีวิต ทำสวน ตัดหญ้า และวิ่งออกกำลังกาย อาหารการกินเน้นผลไม้เป็นหลักและไม่กินขนมหวาน ด้านอารมณ์จิตใจใช้การสวดมนต์ ทำสมาธิ เวลาเครียดหรือโกรธปู่จะคิดว่าเป็นเรื่องธรรมชาติ คิดบวก  ปล่อยให้เรื่องราวเหล่านั้นผ่านไป และเมื่อมีโอกาสจะเข้าวัดทำบุญเสมอ นอกจากนี้ยังตั้งสัจจะไว้ว่าจะเลิกเหล้าและบุหรี่เมื่ออายุ 70 ปี คุณปู่บอกว่าในช่วงบั้นปลายชีวิตนี้จึงไม่กินเหล้าและสูบบุหรี่อีกเลย ไม่ทำลายสุขภาพ “เสียอะไรเสียได้ แต่อย่าเสียสัจจะ คนเราต้องมีสัจจะ ไม่ว่าจะเรื่องเล็กหรือเรื่องใหญ่ จำไว้ให้ดี” 
บทสนทนาที่ใช้เวลาไม่นานนัก แต่ก็ทำให้ฉุกคิดและมีสติกับตัวเองมากขึ้น สุดท้ายสิ่งที่ปู่ฝากให้กับลูกหลานทุกคนในวันนั้นก็เป็นประโยคเดิม ๆ ที่เคยได้ยินตั้งแต่จำความได้ว่า “ซื่อสัตย์ สุจริต กตัญญู รู้คุณ ไม่มีล่มจม จำไว้ให้มั่น” 

ศูนย์ศตวรรษิกชน ขอบคุณเรื่องเล่าของคุณปู่ประจวบ นิตย์นรา จาก คุณพิมลพรรณ นิตย์นรา หลานสาว